Ý nghĩa & Nguồn gốc của phong tục cúng cô hồn [GIẢI THÍCH]

Nguồn gốc cúng cô hồn là một chủ đề phức hợp và đầy ý nghĩa, bắt nguồn từ sự giao thoa giữa văn hóa tâm linh Trung Quốc và những điển tích từ bi của Phật giáo, đã định hình nên một trong những nghi lễ truyền thống trong đời sống tâm linh người Việt.

Hàng năm, vào tháng 7 Âm lịch, nghi lễ cúng cô hồn được thực hành rộng rãi, nhưng không phải ai cũng hiểu rõ cội rễ và ý nghĩa đa chiều đằng sau nguồn gốc cúng cô hồn. Trong bài viết này, Công ty CP DV Đồ Cúng Tâm Linh sẽ cùng quý gia chủ tìm hiểu nguồn gốc hình thành của tục cúng cô hồn trong đời sống của người Việt.

Nguồn gốc cúng cô hồn từ giáo lý Phật Giáo

Nhiều thông tin cho rằng, nguồn gốc của lễ cúng cô hồn bắt nguồn từ Trung Quốc nhưng ít ai biết rằng cội rễ sâu xa nhất của tục cúng cô hồn bắt nguồn từ những điển tích đầy lòng trắc ẩn trong kinh điển Phật giáo.

Sự tích Ngài A Nan và Ngạ Quỷ Diệm Khẩu

Đây được xem là câu chuyện khởi nguồn trực tiếp cho nghi thức cúng thí thực, một phần quan trọng trong nguồn gốc cúng cô hồn. Tương truyền, Tôn giả A Nan đã gặp một con quỷ đói (ngạ quỷ) tên Diệm Khẩu báo rằng ngài sắp chết và sẽ bị đọa vào cõi ngạ quỷ. Quá hoảng sợ, A Nan đến cầu cứu Đức Phật và được Ngài dạy cho bài chú “Cứu Bạt Diệm Khẩu Ngạ Quỷ Đà La Ni” cùng cách thiết lễ cúng. Nhờ đó, một ít thức ăn có thể biến thành vô lượng, giúp các quỷ đói no đủ. A Nan thoát nạn và tăng phước báu, từ đó khai sinh ra lễ cúng thí thực. Đây chính là nguồn gốc cúng cô hồn sơ khởi nhất về mặt nghi thức.

Sự tích Đại Mục Kiền Liên cứu mẹ và lễ Vu Lan

Câu chuyện này lý giải cho “thời điểm” cúng cô hồn vào tháng 7, góp phần làm rõ hơn về nguồn gốc cúng cô hồn. Tôn giả Đại Mục Kiền Liên dù có thần thông nhưng không thể tự cứu mẹ khỏi kiếp ngạ quỷ. Đức Phật dạy ông phải nhờ vào hợp lực của chư Tăng trong ngày chư tăng mãn hạ (Rằm tháng 7). Từ đó, ngày này không chỉ là Lễ Vu Lan báo hiếu, mà còn là ngày “Xá tội vong nhân” để cúng thí thực, mở rộng lòng từ bi đến tất cả vong hồn không nơi nương tựa.

Nguồn gốc cúng cô hồn theo tín ngưỡng dân gian Á Đông

Khi du nhập vào Việt Nam, giáo lý nhà Phật đã cùng với các tín ngưỡng bản địa đã tạo nên một bản sắc rất riêng cho nguồn gốc cúng cô hồn.

Quan niệm về Hồn – Xác và các cõi

Tín ngưỡng cổ truyền tin rằng con người có hai phần là hồn và xác. Khi mất đi, hồn lìa khỏi xác. Tùy vào nghiệp quả khi còn sống, linh hồn có thể được siêu thoát, đầu thai hoặc bị đày xuống địa ngục. Tuy nhiên, dân gian tin rằng những người chết oan, chết bất đắc kỳ tử hoặc do nghiệp xấu chưa thể đi về cõi nào, phải lang thang vất vưởng, đói rét và khổ sở. Đây chính là các “cô hồn”, một khía cạnh quan trọng trong nguồn gốc cúng cô hồn.

Tín ngưỡng về “Tháng cô hồn”

Trong sách Phong tục thờ cúng của người Việt do NXB Văn hóa Thông tin phát hành có viết: “Tết Trung nguyên là tết tổ chức vào ngày rằm tháng 7, dân gian còn gọi là ngày Xá tội vong nhân. Nhiều người bày lễ cúng chúng sinh ngoài sân, trước thềm nhà, rìa đường phố, cúng cô hồn, ma đói, dùng lễ vật sơ sài như bánh đa, bánh bỏng, ngô bắp, khoai lang, trứng luộc”.

Người xưa cho rằng, vào tháng cô hồn (tháng 7 Âm lịch), Diêm Vương sẽ mở cửa địa ngục (Quỷ Môn Quan) cho các vong hồn được trở lại dương thế hay gọi là “xá tội vong nhân”. Chính vì niềm tin này mà cúng cô hồn trở thành một hành động phổ biến để “cứu giúp”, an ủi những linh hồn bơ vơ này, góp phần định hình nguồn gốc cúng cô hồn trong văn hóa Việt.

Cúng cô hồn trong đời sống của người Việt

Dù cúng cô hồn tháng 7 là dịp lớn nhất, nhưng tín ngưỡng này đã đi sâu vào đời sống tâm linh của người Việt quanh năm, phản ánh rõ nét nguồn gốc cúng cô hồn trong đời sống hàng ngày:

• Cúng cô hồn hàng tháng: Nhiều gia đình, đặc biệt là các hộ kinh doanh, buôn bán, thường làm lễ cúng cô hồn vào các ngày mùng 2 và 16 Âm lịch hàng tháng để cầu buôn may bán đắt.
• Cúng trong lễ giỗ: Trong các dịp cúng giỗ, bên cạnh mâm cỗ dâng lên tổ tiên, nhiều gia đình còn chuẩn bị một mâm cúng nhỏ ngoài sân để cúng cho các cô hồn, thể hiện sự chu đáo và tấm lòng san sẻ.

Ý nghĩa của phong tục cúng cô hồn

Hiểu rõ nguồn gốc cúng cô hồn giúp chúng ta nhận ra ý nghĩa đa chiều, vừa nhân đạo, vừa thực tế của nghi lễ này.

Bố thí, tích phước cho gia chủ

Theo giáo lý nhà Phật, hành động cúng thí thực cho các vong hồn đói khát là một hình thức “bố thí” (dāna) – một trong những thiện hạnh quan trọng nhất, phản ánh tinh thần từ bi trong nguồn gốc cúng cô hồn.

Việc san sẻ vật chất (đồ ăn, thức uống, tiền vàng) cho những chúng sinh đang thiếu thốn, đau khổ sẽ tạo ra phước báu vô lượng cho người cúng và gia đình. Đây là cách “gieo duyên lành”, giúp hóa giải nghiệp xấu và tích lũy công đức.

Cầu mong sự bình an

Dân gian quan niệm rằng thế giới có hai phần Âm và Dương, cần được cân bằng và hòa hợp. Các cô hồn lang thang, không nơi nương tựa có thể mang theo oán khí, ảnh hưởng đến sự bình yên của người sống. 

Việc cúng bái được xem như một hành động thể hiện sự tôn trọng, an ủi và xoa dịu các vong linh, mong họ không quấy nhiễu, người sống được an ổn làm ăn, gia đạo được hòa thuận, một ý nghĩa quan trọng trong nguồn gốc cúng cô hồn.

Cứu độ và hướng dẫn vong linh

Theo quan điểm của Phật Giáo, ý nghĩa cao hơn của việc cúng cô hồn không chỉ dừng ở việc cho một bữa ăn. 

Âm thanh của văn khấn, kinh kệ, lời chú nguyện trong lúc hành lễ được tin rằng có năng lực khai thị, giúp các vong hồn đang u mê vì sân hận, chấp trước có thể thức tỉnh. 

Bữa ăn giúp họ vơi đi nỗi đói khát về thể xác, còn kinh kệ giúp họ nguôi ngoai nỗi đau về tinh thần, từ đó nhẹ nhàng siêu thoát hoặc tìm được đường tái sinh vào cảnh giới tốt đẹp hơn.

Những câu hỏi liên quan

Cúng nên hồn nên chuẩn bị gì?

Thông thường khi cúng cô hồn, người Việt thường chuẩn bị:

• Mâm cúng cô hồn để cúng thí
• Văn khấn cúng cô hồn để đọc
• Chuẩn bị cách cúng cô hồn để thực hiện lễ cúng đúng chuẩn.

Cúng cô hồn còn có tên gọi khác không?

Cúng cô hồn còn có các tên gọi khác như cúng thí, cúng chúng sinh, cúng các bác, cúng thí thực tùy vào cách gọi của mỗi vùng và mỗi gia đình có cách gọi khác nhau.

Không cúng cô hồn có được không?

Vậy không cúng cô hồn có được không? Thực tế, không cúng cô hồn không phải là nghi thức bắt buộc, mà tùy vào lòng thành của mỗi người.

Qua những phân tích trên, có thể thấy nguồn gốc cúng cô hồn không chỉ đến từ một câu chuyện đơn lẻ mà là một dòng chảy văn hóa tâm linh hội tụ từ giáo lý từ bi của nhà Phật và tín ngưỡng nhân văn của người Á Đông, đã ăn sâu vào tâm thức người Việt.

Việc hiểu rõ cội rễ và ý nghĩa sâu sắc này sẽ giúp mỗi chúng ta thực hiện lễ cúng không chỉ như một thói quen, mà bằng cả tấm lòng thành kính và sự thấu hiểu. Công ty CP DV Đồ Cúng Tâm Linh tự hào là người bạn đồng hành, luôn sẵn lòng tư vấn để quý gia chủ có thể chuẩn bị một nghi lễ tươm tất, trang nghiêm, đúng với tinh thần cao đẹp của tín ngưỡng. Liên hệ ngay với chúng tôi nếu bạn cần đặt mâm cúng cô hồn trọn gói nhé!