rước ông táo

Theo dòng chảy văn hóa ngàn đời, cứ đến ngày 23 tháng Chạp hàng năm, người dân đất Bắc lại tất bật chuẩn bị mâm lễ tiễn Táo Quân về trời. Đây không chỉ là nghi thức tâm linh mà còn là dịp để con cháu bày tỏ lòng biết ơn tới vị thần cai quản bếp lửa, giữ gìn sự ấm êm cho gia đạo.

Tuy nhiên, mâm cúng ông Táo miền Bắc có những đặc trưng rất riêng so với miền Trung hay miền Nam. Để tránh những sai sót không đáng có và giữ trọn nét đẹp truyền thống, gia chủ cần nắm rõ các quy tắc về lễ vật và thực đơn dưới đây.

Lễ vật cúng ông Táo miền Bắc gồm những gì?

Khác với miền Nam thường cúng đơn giản với “cò bay, ngựa chạy”, người miền Bắc rất trọng lễ nghi và sự bài bản. Một mâm lễ đầy đủ theo phong tục Bắc Bộ bắt buộc phải có những vật phẩm sau:

Bộ mũ ông Công ông Táo

Đây là lễ vật tối quan trọng, gắn liền với sự tích ông Công ông Táo “hai ông một bà”. Một bộ đồ mã chuẩn sẽ bao gồm:

• Ba chiếc mũ: Hai chiếc mũ dành cho Táo ông (có hai cánh chuồn) và một chiếc mũ dành cho Táo bà (không có cánh chuồn).
• Hia và quần áo: Đi kèm với mũ là 3 đôi hia và 3 bộ quần áo giấy.

Màu sắc của bộ mũ áo thường được thay đổi hàng năm theo ngũ hành. Ví dụ, năm 2025 là năm Ất Tỵ (hành Hỏa), gia chủ nên ưu tiên chọn màu đỏ hoặc hồng để hợp mệnh năm, cầu mong sự hanh thông. Sau khi cúng xong, bộ vàng mã này sẽ được hóa (đốt) cùng với bài vị cũ.

Cá chép sống 

Nếu người miền Nam dùng cá chép giấy thì nét đặc trưng nhất trong mâm cúng ông Táo miền Bắc chính là cá chép sống.

• Ý nghĩa: Dân gian quan niệm “cá chép hóa rồng”, là phương tiện duy nhất đưa Táo Quân vượt Vũ Môn lên chầu Trời.
• Số lượng: Thường là 3 con cá chép đỏ hoặc cá chép vàng.
• Cách chọn: Gia chủ nên chọn những chú cá khỏe mạnh, bơi nhanh, vảy không bị trầy xước.

Cá được thả trong chậu nước sạch đặt cạnh mâm cúng. Sau khi hoàn tất nghi lễ, gia chủ sẽ mang cá đi phóng sinh ra ao, hồ, sông, suối. Hành động này không chỉ đúng nghi lễ mà còn thể hiện lòng từ bi, tạo phúc cho gia đình.

Lưu ý: Để nghi lễ thêm phần trang trọng, gia chủ cần dọn dẹp và lau chùi bàn thờ ông táo sạch sẽ, thay tro bát hương (nếu cần) trước khi bày biện lễ vật.

Thực đơn mâm cỗ mặn cúng ông Táo miền Bắc

Người miền Bắc nổi tiếng với sự tinh tế trong ẩm thực, vì vậy mâm cỗ mặn cúng Táo quân cũng mang đậm hương vị Tết cổ truyền. Một mâm cỗ “bốn bát sáu đĩa” đầy đặn thể hiện mong ước về một năm mới sung túc, no đủ.

Gà luộc ngậm hoa hồng

Trong các dịp lễ tết của người Bắc, gà luộc là món không thể thiếu.

• Yêu cầu: Gà cúng phải là gà trống (trống thiến hoặc gà ri), được luộc khéo léo sao cho da vàng óng, không bị nứt.
• Tạo dáng: Gà thường được buộc cánh tiên hoặc chéo cánh, miệng ngậm một bông hoa hồng đỏ rực rỡ, tượng trưng cho may mắn và vận đỏ cả năm.

Xôi gấc và Bánh chưng

Bên cạnh gà luộc, màu đỏ của xôi gấc cũng là điểm nhấn quan trọng trên mâm cỗ.

• Xôi gấc: Màu đỏ của gấc theo quan niệm người xưa sẽ mang lại sự may mắn, hỷ khí cho gia chủ.
• Bánh chưng: Những chiếc bánh chưng xanh vuông vức tượng trưng cho đất, thể hiện lòng biết ơn của con người đối với thiên nhiên, đất trời.

Các món mặn truyền thống khác

Tùy vào điều kiện kinh tế và thời gian, gia chủ có thể chuẩn bị thêm các món sau để mâm cỗ thêm phần thịnh soạn:

• Giò chả: Một đĩa giò lụa thái miếng hoặc giò xào (giò thủ).
• Nem rán: Món ăn quốc hồn quốc túy, giòn rụm và thơm ngon.
• Canh măng: Bát canh măng khô nấu với móng giò hoặc canh bóng thả là hương vị đặc trưng của mùa đông miền Bắc.
• Đồ chua: Một đĩa hành muối hoặc dưa góp để cân bằng vị giác, giải ngấy cho mâm cỗ nhiều đạm.

Nếu gia đình có người ăn chay hoặc muốn thanh tịnh, bạn hoàn toàn có thể chuẩn bị mâm cúng chay ông công ông táo với các món như xôi chè, rau củ xào chay vẫn giữ trọn vẹn lòng thành.

Mâm cỗ ngọt và các lễ vật đi kèm khác

Ngoài cỗ mặn, phần lễ ngọt cũng cần được chuẩn bị chu đáo để “ngọt giọng” các Táo khi lên tâu bày với Ngọc Hoàng.

• Chè cúng: Người Bắc thường cúng chè kho (đỗ xanh) hoặc chè bà cốt (nếp cái hoa vàng nấu với đường mật và gừng). Vị ấm nồng của gừng trong chè bà cốt rất hợp với tiết trời se lạnh tháng Chạp.
• Mâm ngũ quả: Gồm 5 loại quả tượng trưng cho ngũ hành, thường có: Chuối, bưởi, phật thủ, cam, quất…
• Trầu cau, trà, rượu: Số lượng thường là số lẻ. Một ấm trà sen thơm ngát, 3 chén rượu nếp và đĩa trầu cau tươi xanh.

Quy trình và lưu ý khi cúng Táo quân tại miền Bắc

Việc chuẩn bị mâm cao cỗ đầy là chưa đủ, gia chủ cần nắm rõ quy trình thực hiện để tránh phạm kỵ.

Thời gian cúng tốt nhất

Theo quan niệm dân gian, Táo Quân sẽ bay về trời vào giờ Ngọ (11h – 13h) ngày 23 tháng Chạp. Vì vậy, lễ cúng nên được hoàn tất trước thời điểm này.

Nếu bận rộn, gia chủ có thể cúng sớm từ ngày 20, 21 hoặc 22 âm lịch. Để chọn được giờ hoàng đạo phù hợp nhất cho tuổi của gia chủ, bạn có thể xem thêm hướng dẫn chi tiết về cúng ông táo giờ nào tốt.

Có thể bạn quan tâm:

• Giải đáp thắc mắc: có nên cúng ông công ông táo trước ngày 23 không?
• Tham khảo phong tục cách cúng ông táo ở Miền Nam để thấy sự khác biệt văn hóa.

Vị trí đặt mâm cúng

Nhiều người thường thắc mắc cúng ông Táo ở đâu là chuẩn nhất? Ở miền Bắc, đa phần các gia đình sẽ đặt mâm cúng trang trọng trên bàn thờ gia tiên hoặc bàn thờ Táo quân riêng (nếu có).

Người Bắc quan niệm Táo Quân cũng là một vị thần, nên cần được thờ cúng ở nơi trang nghiêm, sạch sẽ nhất trong nhà chứ không nhất thiết phải đặt mâm cúng ở dưới bếp.

Văn khấn và nghi thức phóng sinh

Khi hành lễ, gia chủ cần ăn mặc chỉnh tề, đọc bài văn khấn cúng ông táo với thái độ thành tâm, rành mạch.

Sau khi hương tàn, gia chủ tiến hành hóa vàng và mang cá chép đi thả. Lưu ý khi thả cá cần nhẹ nhàng, thả từ từ xuống nước, tuyệt đối không ném cả túi nilon xuống sông hồ gây ô nhiễm môi trường và làm mất đi ý nghĩa tốt đẹp của nghi lễ.

Ngoài ra, sau khi tiễn ông Táo đi, đến chiều 30 Tết, các gia đình sẽ lại chuẩn bị mâm cơm tất niên để thực hiện nghi lễ văn khấn rước ông táo về vui xuân đón Tết cùng gia đình.

Việc chuẩn bị mâm cúng ông Táo miền Bắc tuy có phần cầu kỳ nhưng lại chứa đựng nét đẹp văn hóa sâu sắc của người Tràng An. Hy vọng với những chia sẻ trên, gia chủ đã có thể tự tay chuẩn bị một mâm lễ tươm tất, vẹn toàn.

Nếu quý khách quá bận rộn với công việc cuối năm nhưng vẫn muốn có một mâm cúng chỉn chu, đúng chuẩn phong vị Bắc, hãy liên hệ ngay với Công ty CP DV Đồ Cúng Tâm Linh. Chúng tôi chuyên cung cấp các dịch vụ mâm cúng trọn gói, giúp bạn giữ trọn đạo hiếu và an tâm đón Tết.